Çınar ilçesine 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında, 124 metre yükseklikte kayalık zirvede bulunan ve askeri yerleşimde dünyada bulunan son Mithras tapınağının ortaya çıkarıldığı kale, bilimsel kazılarla tarihe ışık tutuyor.
2020 yılında UNESCO Dünya Miras Süreksiz Listesi’ne dahil edilen tarihi kale kentin kıymetli turizm bedellerinden.
Yerli ve yabancı turistlerin büyük ilgi gösterdiği tarihi kalede, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Diyarbakır Müzesi, Çınar Kaymakamlığı ve Dicle Üniversitesinin katkılarıyla 2014 yılında başlatılan hafriyat çalışmaları sürüyor.
Kazılarda bugüne kadar 60 dönüm alan üzerinde 12-15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, idare binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı, yer altı kilisesi, 400 kişinin sığacağı yer altı sığınağı, konutlar ve kapalı geçitler, milattan sonra 4. yüzyılda Hristiyanlığın benimsenmesiyle değerini kaybeden, periyodun Mithras dinine ilişkin yer altı tapınağı ve Mithras Tapınağı’na bilinmeyen dini merasim ve ayinler için gelen davetlilerin konakladığı alan ile birçok eser gün ışığına çıkarıldı.
Kalede tarihin müsaade süren takımlar hafriyat çalışmalarını sürdürüyor.
“Kalede yer altında büyük bir kent var”
Kazı Heyeti Lideri Prof. Dr. Aytaç Coşkun, kalede 2014’te hafriyat çalışmalarına başlandığını belirterek, çalışmaların aralıksız devam ettiğini söyledi.
Zerzevan Kalesi’nde 10 yıldır yapılan hafriyatlarda birçok yapının ortaya çıkarıldığını tabir eden Coşkun, en değerli yapılardan birinin Mithras Tapınağı olduğunu aktardı.
Coşkun, kalede gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen birçok alanın mevcut olduğunu lisana getirerek, “Şu an yer üstü kentini görüyoruz. Bu kentin daha büyüğü ise yerin altında. Kalede yer altında büyük bir kent var. Yer altı görüntülemeyle bunları tespit ettik. Yakın vakitte yer altındaki çalışmalara da başlayacağız” dedi.
Kazılarda binlerce yapıtın ortaya çıkarıldığını belirten Coşkun, kimi yapıtların dünyada eşi gibisi bulunmadığını kaydetti.
Coşkun, “Gerek burada yaşayan sivillerin toplumsal hayatına gerekse askerlerin günlük ömrü ve askeri teçhizatlarına kadar 10 binlerce eser var. Ameliyat aletleri, aydınlatma araçları, depolama-pişirme kapları, elbiseye takılan iğne ve askeri ekipmanlara kadar çok sayıda eser bulundu. Burası toplumsal yaşantı alanı ve askeri bir kent. Burada flütler de bulduk. Hasebiyle burada müzik ve sanatın da olduğunu, buranın yalnızca askeri bir yerleşim olmadığını göstermesi açısından buluntular önemliydi” diye konuştu.
Kalede yapılan arkeolojik kazıların kentin ve bölgenin tarihi açısından değerli olduğuna işaret eden Coşkun, çalışmaların turizm açısından da çok değerli olduğunu vurguladı.
Gelecek yıl 1 milyon ziyaretçi bekleniyor
Coşkun, şunları kaydetti:
“Türkiye’de ve bölgede en çok ziyaret edilen noktalardan biri Zerzevan Kalesi. Yılda ortalama 400 bin kişi ziyaret ediyor. Önümüzdeki yıldan itibaren yapılacak çalışmalarla yılda 1 milyon ziyaretçi bekleniyor. Dünyanın birçok noktasından kaleye büyük bir merak ve ziyaret var. Her yıl bu ziyaretler daha da artıyor.
Bunun sebebi de her yıl yeni alanların ortaya çıkarılması, keşiflerin olması ve arkeolojik bulguların olması. Beşerler her geldiğinde farklı bir yeri görüyorlar. Bu nedenle turizmin sürekliliği açısından burası kıymetli. Bu durum turizm kadar bölgenin istihdam ve iktisadı açısında da epeyce değerlidir. Yalnızca Diyarbakır değil bütün etraf vilayetlere de tesiri olan arkeolojik alandan bahsediyoruz. Kalenin birçok alanında çalışmalar kesintisiz devam edecek.”