Anayasa Mahkemesi (AYM), gözaltında şiddete uğradığı teziyle M.D.’nin yaptığı ferdî müracaatta, Anayasa’nın 17. hususunda garanti altına alınan “insan haysiyetiyle bağdaşmayan makus muamele yasağının maddi ve yordam boyutlarının” ihlal edildiğine karar verdi. Yüksek Mahkeme, M.D.’ye 100 bin TL manevi tazminat ödenmesini de hükmetti.
M.D. isimli vatandaş, cinsel istismar kabahatini işlediği teziyle hakkında yürütülen bir ceza soruşturması kapsamında 30 Temmuz 2019 tarihinde yakalanarak gözaltına alınmış; 31 Temmuz 2019 tarihinde sulh ceza hâkimliğince verilen tutuklama kararı nedeniyle ceza infaz kurumuna sevk edildi. M.D. hakkında Osmaniye Devlet Hastanesi’nce düzenlenen 30 Temmuz 2019 tarihli isimli muayene raporunda darp cebir izine rastlanmadığı belirtildi. Hastanenin 31 Temmuz 2019 tarihli kati raporunda ise çenede eritem, sol göz altında ağrı şişlik, sol alt kaburgada ağrı bulunduğu, ekimoz ve hematon olmadığı, kolay tıbbi müdahale ile giderilebileceği, hayati tehlike bulunmadığı tespit edildi.
Polis müdürü hakkında suç duyurusunda bulundu
M.D. hakkında cinsel istismar kabahatinden yürütülen soruşturma kapsamında kolluk tarafından Polis Merkezi Amirliğinde alınan 30 Temmuz 2019 tarihli tabirinde Asayiş Şube Müdürlüğünde görse tanıyabileceği bir polis müdürünün şiddetine maruz kaldığını belirtti ve doktora sevkinin yapılmasını istedi. M.D., 14 Ekim 2019 tarihinde, gözaltında maruz kaldığı kelamlı ve fizikî şiddet nedeniyle Osmaniye Cumhuriyet Başsavcılığına cürüm duyurusunda bulundu. Bunun üzerine savcılık tahkikat başlattı.
Şüpheli İ.B., savcılığa verdiği sözünde özetle, bir cinsel istismar olayında tarafların akraba oluşu ve mağdurun yaşı küçük bir kız çocuğu olması üzerine duruma reaksiyon vererek “vay şerefsizler” formunda bir söz kullandığını, fakat bu ifadeyi taraflara yönelik, onların duyabileceği formda yahut onlara iletilmek kastıyla sarf etmediğini, hatanın failine yönelik rastgele bir fizikî şiddet teşebbüsü olmadığını belirtti. Başsavcılık sanık İ.B. hakkında M.D.’ye yönelik gıyapta hakaret, sıkıntı kullanma yetkisine ait sonu aşılması cürümlerinden 13 Ekim 2020 tarihinde kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verdi. M.D.’nin anılan karara yönelik itirazı sulh ceza hâkimliğince reddedildi.
Şiddete uğrayan M.D.’ye 100 bin TL manevi tazminat verilecek
M.D., bu kararın akabinde 20 Şubat 2021 tarihinde AYM’ye ferdi müracaatta bulundu. Belgeyi inceleyen Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın 17. unsurunun üçüncü fıkrasında garanti altına alınan insan haysiyetiyle bağdaşmayan berbat muamele yasağının maddi ve yol boyutlarının ihlal edildiğine karar verdi. Yüksek Mahkeme, M.D.’ye 100 bin TL manevi tazminat ödenmesini de hükmetti.
“Güç, çoka kaçmadan kullanılmalı ve kişinin tavrıyla orantılı olmalıdır”
Yüksek Mahkeme’nin gerekçeli kararı şöyle:
“Güç kullanmaya yetkili kamu vazifelilerinin, tavrı nedeniyle kendisine karşı güç kullanılması kesin olarak gerekli olmayan bir bireye karşı fizikî güce başvurmaları prensip olarak Anayasa’nın 17. hususunun üçüncü fıkrasını ihlal etmektedir. Kesin gerekli olduğu hâllerde bile güç, çoka kaçmadan kullanılmalı ve kişinin tavrıyla orantılı olmalıdır.
Gözaltı yahut tutukluluk üzere bireyin devletin denetimi altında bulunduğu sırada bir yaralanma olayı meydana gelmiş ise bu olaya ait olarak tatmin edici ve inandırıcı bir açıklama getirme yükümlülüğü yetkili makamlara aittir. Bunun sebebi bu cins olaylarda gerçekleşme şartlarına ait bilgilerin çoğunlukla yetkili makamların erişiminde olmasıdır.
Somut olayda müracaatçı 30/7/2019 – 31/7/2019 tarihinde tarihleri ortasında bir gün gözaltında tutulmuştur. 30/7/2019 tarihli isimli raporda rastgele bir yara tanım edilmemişse de müracaatçı hakkında düzenlenen 31/7/2019 tarihli isimli muayene raporunda çenede eritem, sol göz altında ağrı şişlik ile sol alt kaburgada ağrı bulunduğundan bahsedilmiştir.
“Tatmin edici ve inandırıcı açıklama getirme yükümlülüğü yerine getirilmemiştir”
Başvurucunun yaralanmasının gözaltında uğradığı şiddet sonucunda meydana geldiği teziyle yaptığı hata duyurusu üzerine yürütülen soruşturmada soruşturma mercii kolluk tarafından yakalama sırasında orantılı güç kullanıldığı değerlendirmesi yaparak kovuşturmaya yer olmadığına dair karar vermiştir. Halbuki kolluk tarafından düzenlenen yakalama tutanağında yürütülen bir soruşturması kapsamında kuşkulu olarak sözü alınmak istenen müracaatçının telefonla aranarak yerini bildirmesini istendiği ve bildirdiği yere gidilerek yakalama sürecinin gerçekleştirildiği belirtilmiştir. Bir öbür tabirle yakalama maksadıyla güç kullanıldığı tutanakta belirtilmemiştir. Gözaltı giriş raporunda da rastgele bir yara izi tanım edilmemiştir. Hasebiyle somut müracaatta müracaatçının yaralanması olayıyla ilgili olarak tatmin edici ve inandırıcı açıklama getirme yükümlülüğü yerine getirilmemiştir.
Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa’nın 17. unsurunun üçüncü fıkrasında yasaklanan muamelelerle ilgili değerlendirmelerine nazaran müracaatçının yaralanmasına neden olan muamele, insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir muamele olarak kabul edilebilir. Bu durumda insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının maddi boyutu ihlal edilmiştir.
Anayasa’nın 17. hususu – ‘Devletin temel maksat ve görevleri’ kenar başlıklı 5. hususundaki genel yükümlülükle birlikte yorumlandığında- bir kimsenin devlet vazifelilerinin 17. hususun üçüncü fıkrasını ihlal eden bir muamelesine uğradığına ilişkin savunulabilir bir tezde bulunması hâlinde tesirli bir soruşturma yürütülmesini gerektirir. Makus muamelenin taammüden yapıldığının ileri sürüldüğü durumlarda sav hakkında acilen bir ceza soruşturması başlatılmalıdır. Şikayet olmadığında bile bireye makûs muamelede bulunulduğuna ait gereğince açık belirtiler varsa bahisle ilgili bir ceza soruşturması açılmalıdır. Soruşturmada olayı aydınlatabilecek ve sorumluların belirlenmesini sağlayabilecek tüm kanıtlar toplanmalıdır. Dahası soruşturma süreci, gerektiği ölçüde kamu kontrolüne ve mağdurun erişimine açık olmalı; mağdur soruşturmaya tesirli biçimde katılabilmeli; soruşturmada makul bir ihtimam ve hızla hareket edilmelidir. Ayrıyeten yetkililer, soruşturmayı sonlandırmak için sabırsız davranmamalı ve temelden mahrum sonuçlara dayanmamalıdır.
Somut olayda, 31/7/2019 tarihli gözaltı çıkış muayene raporunda kimi fiziki bulgular yer almasına ve müracaatçı 30/7/2019 tarihli tabirinde görse tanıyabileceği bir polis müdürünün şiddetine maruz kaldığını beyan ettiği halde resen ceza soruşturması başlatılmamıştır. Yürütülen ceza soruşturması kapsamında olayın aydınlatılması için müracaatçının beyanları alınmamış ve müracaatçıya teşhis süreci yaptırılmamıştır. Olayı görebilecek şahitlerin ve kamera kayıtlarının tespiti istikametinde bir adım atılmamıştır. Ayrıyeten kolluk tarafından düzenlenen tutanakta güç kullanımından kelam edilmediği hâlde temelden mahrum bir sonuca varılarak ‘başvurucunun yakalanabilmesi maksadıyla kolluk vazifelileri tarafından sıkıntı kullanıldığının anlaşıldığı’ gerekçesiyle kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmiştir. Bu nedenle insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının yol boyutu da ihlal edilmiştir.
Açıklanan münasebetlerle Anayasa’nın 17. hususunun üçüncü fıkrasında teminat altına alınan insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının maddi ve yöntem boyutlarının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.” (ANKA)
|
Annesi ve babası Can Atalay’ın “suçlarını” anlatıyor
|
