Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Deprem binaları yıkabilir, her şey enkaz yığınına dönebilir. Peki zelzeleden dakikalar sonra deniz hayatları yutabilir mi? Yuttu! 25 yıl evvel, 17 Ağustos 1999’da İstanbul, Kocaeli ve Sakarya başta olmak üzere Marmara kıyıları enkaz yığınına dönen binalarda insanları hayattan kopardı. Önce içinde beşerlerle dolu dev yapılar denizin tabanını boyladı, yaşanan tüm hoş anılarla, hayatlar da sular altında kaldı. Kabus dolu gecede en ağır acıların yaşandığı Değirmendere’nin en büyük oteli olan Çınar Otel’in altındaki kuyumcu dükkânının başına gelenler ise denizdeki enkazda yıllardır definecileri ağırlıyor. Kıyıdan 80 metre uzaktaki dükkânda bulunan kasa 03.02’deki sarsıntı esnasında denize uçtu. Vinçlerle taşınan içi altın dolu çelik kasa, artık denizde gözden kaybolmak üzereydi. Zati o akşam kimse meskenine, parasına üzülmüyordu. Binlerce kişi sevdiklerini kaybetme kaygısıyla yüzleşmişti. Ancak Değirmendere’deki meskeni ayakta kalan Ahmet Yüksel’in 10 kilo altını ve parası artık denizde kayıptı! Kaybolan altınların akıbetini Değirmendere Kuyumculuk’un sahibi Ahmet Yüksel, 17 Ağustos’ta Değirmendere’yi vuran sarsıntı ve tsunamiyi ise ODTÜ İnşaat Mühendisliği Kısmı Kıyı ve Deniz Mühendisliği Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner Milliyet.com.tr’ye anlattı.
10 KİLO ALTIN DENİZİN DİBİNEDEKİ OTEL ENKAZINDA!
17 Ağustos gecesi saatler kimsenin bilmediği bir karanlığa ilerliyordu. Ne yazık ki bu Cuma sabahı akreple yelkovan birbirini kovalasa da tam manasıyla aydınlanmayacaktı. Saat 03.02’yi vurduğunda 7.4 büyüklüğünde bir sarsıntı saniyeler içinde 17 binden fazla kişiyi hayattan kopardı. Gün aydınlandığında yaşanan acı en derin biçimde hissediliyordu. O gece Türkiye’nin sarsıntı geçmişinde kara bir leke olarak kalacaktı. 17 Ağustos 1999’da çok mevt İzmit ve Sakarya’da yaşanmıştı. Ölümlerin yanında mucize kurtuluş öyküleri ve sarsıntının boyutunu gözler önüne seren enkazlar cadde ve sokaklara yığılmıştı. Değirmendere’de ise o enkaz yığınları 25 metre derinde, denizdeydi. Üstelik ortasında Ahmet Yüksel’in içinde 10 kilo altın bulunan çelik kasasıyla!
Ahmet Yüksel sarsıntı sonrası yaşananları, “Bizim Değirmendere’de konutumuz, deniz kenarında da dükkânımız vardı. Konutumuza bir şey olmadı fakat çarşı içinde Çınar Otel vardı. Bu otel Değirmendere üzere küçük bir yer için büyüktü; 4 katlı, 20 odalıydı. Altında dükkânlar vardı. Bizim dükkânımız da otelin altındakilerden biriydi. Denizin çabucak tabanında değildik. Bizim önümüzde de çay bahçesi ve bir yol vardı. Yani denize 100 metre kadar uzaktık. Sarsıntıdan sonra konutumuzdan çıkıp dükkâna bakmaya geldik. Lakin dükkân kalmamıştı, bir baktık otel ve dükkânlar 100 metre ileri kopmuş denize gitmiş. Biz olağan anladık ki bizim dükkânımız da denize gitmiş. Enkaz alanına bakıldığında, en üstte otelin enkazı vardı, dükkânlar otelin de altında kalmıştı. Dalgıçlar oradaki arama kurtarma çalışmaları için günlerce çalıştı. Lakin dükkândaki kasaya dair kimse bir şey bulamadı” diye anlattı.
3 HAFTA SONRA 1 KİLO EKSİKLE KAVUŞTU!
Dalgıçlar her yerde altınla dolu kasayı arıyordu. Üstelik kasa bulsa da yıllarca altın arama serüvenini amatör dalgıçlar sürdürecekti. Çünkü kasa sağlam formda çıkarılsa da, tezgahtaki altınlar enkazdan farksız, her yere dağılmıştı. 25 yıl boyunca onca dalgıç Değirmendere kıyısında zelzelenin izleri ortasında altın bulmak uğruna saatlerce denizde kaldı. Lakin Ahmet Yüksel’in altınları değerli ölçüde kurtuldu. 3 hafta süren ağır çalışmanın akabinde denizden çıkarılan enkaz yığınları ortasında vincin kepçesine sert bir kutu takıldı. Ahmet Yüksel’in 21 günlük çalışmanın akabinde kavuştuğu altınlarıyla dolu kasa sağlam kalmıştı, altınlar ise nerede olursa olsun ‘altın’ olma özelliğinden bir şey kaybetmiş değildi!
Ahmet Yüksel, enkazın bulunduğu bölgede hala altın arayanlar olduğuna dikkat çekerek o günlere ait konuştu. Yüksel, “3 hafta sonra İstanbul’dan bir şirketin platformlu vinci geldi. 10-15 çalışanı ve büyük kepçeleri vardı. Enkazı kaldırdığı sırada bizim kasamız da kepçeye takıldı. Çıkarıp platformun üzerine koydular. Kasa ezilmişti alışılmış. Menteşelerinden kestik, içindeki bugünlerde 25 milyon lira kıymetindeki altınları, paramızı her şeyimizi aldık. Eserleri İstanbul’dan aldığımız kuyumculara götürdük, sağ olsunlar tıpkı fiyattan geri aldılar. 21 gün denizin içinde kaldığı için altınların rengi solmuştu. Nerede olursa olsun altın altındır. Altın bulmak için devamlı dalıyorlar lakin kimse bir şey bulamıyor. Büyük bir altın firmasıyla birlikte dükkân açmıştık. O ortada paralarımızı da 5 aylığına bankaya yatırdık. Altın firmasına gittik, onlar da bir kâğıda imza atıp bize 10 kilo altın verdi. Şimdilerin parasıyla senet bile yapmadan 25 milyon liralık altın verdi. 1 ay sonra biz de paramızı çektik ve ödememizi yaptık. Zelzele gece olmasaydı biz de dükkanla birlikte denize giderdik. Çay bahçesindekiler de giderdi. Hava sıcaktı, çay bahçesi doluydu. Kasada olmayan yani tezgahtaki 1 kilodan fazla altın da denize gitti, bulamadık” dedi.
1999’DA DEĞİRMENDERE’Yİ VURAN YALNIZCA SARSINTI DEĞİLDİ
1999 Gölcük Depremi’nde Değirmendere, öbür noktalardan biraz daha farklı bir afet yaşamıştı. Depremin gerisinden gelen tsunamiyle 2’nci sefer vurulan kıyı şeridi üzerindeki çay bahçesi, otel ve dükkânlarla yok olmuştu. Denizde olan her sarsıntı tsunami yaratmıyordu. Değirmendere içinse tsunami son derece büyük bir ihtimaldi. Birkaç olmazsa olmaz sebep o bölgede tsunami oluşturmaya yetiyordu. 6.8’den büyük bir zelzele, fayın pozisyonu ve yapısı tsunami ihtimalini kuvvetlendiriyordu. Ancak daha büyük bir zelzelede tsunami yaşanmayacağı üzere daha küçük zelzelelerde nadiren de olsa bu ihtimal kelam konusuydu. Aslında en kıymetli etmenlerden biri de deniz tabanında yaşanacak çökme ve heyelanlardı. Üstelik o güne kadar Marmara Denizi’nde son bin yılda 10 tsunami oluşmuştu. Değirmendere’deki dalga yüksekliği ise 2.6 metre olarak ölçüldü. O günlerde yaptığı açıklamada, tsunaminin kuzeyde Körfez ve Hereke’de 30 ila 40 metre kıyıdan içeri ilerlediğini, 7.4 büyüklüğündeki bir sarsıntıda, çok daha tesirli bir tsunaminin oluşmamasının bölge için talih olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, yaşananları şöyle anlattı:
“Değirmendere’de alüvyon olan bir yer vardı. 110 metre uzunluğunda kıyı şeridi, 80 metre genişliğindeki noktada bir otel ve binalar vardı. Orası çöktü, derenin getirdiği alüvyonla birikmiş bir yerdi. Sıkışmış değildi ve sarsıntı sırasında ıslak materyal olunca evvel oturdu, çöktü ve kaydı. Zelzele çökertti, denize geçen güç dalga oluşmasına neden oldu. Kıyıda Karamürsel, Ereğli’ye kadar giden heyelanlar oldu. Değirmendere’de ‘slump’ dediğimiz, gevşek bir halde konsolide edilmiş gereçlerin dengeli bir kütlesi yahut bir kaya katmanı, bir yamaçtan kısa bir aralık hareket ettiğinde meydana gelen bir kütle kaybı yaşandı. Burada deniz tabanının çökmesiyle oluşan dalga kıyıya vurdu. Bölgede zelzelede binalar denize uçtu, üzerine de yükselen dalgalar geldi. Yaşanan tsunami orayı güzelce karıştırdı. Ulaşlı’da o anlarda kıyıda bulunan 5 genç, bölge çökünce hiç bulunamadı. Denizdeki ufak heyelan çok büyük olmayan tsunami yarattı. Denizin içinde 1 metre kadar çökme oldu. 2017’de Bodrum Gümbet Koyu’nda yaşanan felaket, teknelere ziyan verdi. Değirmendere’de ise bir tek gemi vardı onu kaldırıp oturttu. Liman yoktu, o nedenle tsunami ağır ziyan vermedi.”
